Kırmızı Pazartesi

Kitap siteden çok değer verdiğim bir arkadaşımın hediyesidir. Bu kitabı okumamı sağladığı için kendisine bir kez daha teşekkür ediyorum.

Kitabı elime ilk aldığımda kitap gitmedi, yani resmen ilerleyemedim.İncecik kitap, konusu cinayet, yazarı Marquez. 1 günlük kitap benim için derken aslında hiç de öyle olmadığı gördüm.
Ortaokulda bütün Agatha Christie serisini bitirmiş biri olarak bu tür kitaplara meylim olduğunu söyleyebilirim. Çünkü gidişat güzeldir. Bir cinayet işlenir yazar bunu son sayfaya hatta bazen son satırlara kadar saklar. Ve siz de bütün romanı, katili doğru tahmin edebilmenin verdiği heyecanla okursunuz.
Kitabı elime aldığımda ilerleyemememin sebebi belki de buydu. Başta işlenip de katili merak edilen sır gibi saklanan bir cinayet değildi bu.

Kitabın açıklamasında da sıkça rastlayabileceğiniz üzere -İşleneceği herkesin bildiği bir cinayetin öyküsüydü. E peki katil belli olay belli neydi bizi bu kitaba çekecek olan?
Tabii ki Marquez'in dili ve tarzı..
Marquez de bu romanı için -Ben hiçbir kitabımda bu romanımdaki kadar ipleri elimde tutmadım, diyor.
Kitap öyle bir tarzla anlatılıyor ki yazar Marquez küçüklüğüne dönüp o cinayeti, tüm olayları tekrar gözlemliyor ve -Röportaj havasında bize aktarıyor. Bu röportajlarla da o karakterlerin düşüncelerine tavırlarına olaylar hakkındaki saklanmış fikirlerine ulaşabiliyoruz.
Kitabın içeriğine bakacak olursak; Santiago nasar cinayetten bir gün önce evlenen Angela Vicarionun bekaretini kaybetmesine neden olmakla suçlanır. Angelanın ikiz ağabeyleri de namus meselesi der düşerler Santiagonun peşine.
Kitabı okurken net biçimde göreceksiniz ki aslında bu ikizler cinayeti işlemeyi hiç istememekte bu yüzden de gittikleri her yerde bu cinayetten bahsetmektedirler. İşte bu sayede işlenecek cinayetten bütün kasabanın haberi olur. Fakat biri haariiç. Kurban Santiago Nasar..

Öyle bir olay örgüsü öyle bir tesadüf zinciri var ki kitapta Örn; Psikoposun gelmesi, bu yüzden silahını yanına almaması, özenli giyindiği için ön kapıdan çıkması, kapının altından atılan cinayeti haber veren notun ancak cinayetten sonra görülmesi vs. Santiago Nasar pisi pisine gitti desem yeridir..
Kimse Santiago Nasarın suçlu olduğundan emin de olamaz. Tek emin oldukları Angelanın sürekli Santiagonun adını vermesidir.
Gerçek suçlunun Santiago olamayabileceği ise cinayetten sonra farkedilir. Yargıcın notunda da olduğu gibi (-Bana bir önyargı verin, dünyayı yerinden oynatayım) cinayet deliller ışığında değil varsayımlar etrafında değerlendirilir. Angelanın bekaretini kimin bozduğunu ise asla öğrenemeyeceğiz..

Kitap dönemin toplumunun sosyo-kültürel yapısını çok net biçimde gözler önüne seriyor. Örneğin kadınlardan bahsederken sadece 'Damat adaylarının beklentilerine göre yetiştirildiklerini' gergef işlemeyi dantel örmeyi iyi bilmelerinin o dönem için onların tek kurtuluşu olduğunu da görebiliriz.
Erkeklerse 'Erkek adam olacak şekilde' yetişiyorlardı. Kitaptaki namus cinayeti buna verilecek en güzel örnek. Namus meselesi olduğunda gözlerini kırpmadan öldürecek erkeklikteydiler. Ve sonrasında kiliseye teslim olacak.

Kitaptaki en ilgi çekici olay işe kuşkusuz şudur ki; İşleneceği herkes tarafından bilinen bir cinayet var ortada. Fakat birisi de çıkıp olaya müdahale edemiyor. Hem de bütün kasaba haberdarken durumdan.

İşte kitap bu noktada Santiago Nasar cinayetinin etrafında toplumun değer yargılarını inceliyor. Toplumun insanlara uyguladığı baskı ve bunun insanlar üzerindeki etkilerini rahatlıkla görebiliyoruz.
Başlangıçta da söylediğim gibi kitabı elinize aldığınızda sıradan bir cinayet kitabı muamelesi yapmayın. Bu kitapta merak edeceğiniz şey katil değil, cinayet değil, Kesinlikle -Cinayetin işlenişi.. ve anlatım tarzı. Kİtabı okurken insanlığın ahlak değerlerindeki boşluğu, ilginç tesadüfleri, olayı sorgularak okuyacak ve olayın vahşetine hak vereceksiniz. İyi okumalar.

İki farklı şekilde gördüm bu kitabı.


Birincisi,olay zincirinden yola çıkarak kader inancı olan kimseler 'kaderin önüne geçilmez' gibi bir sonuç çıkarabilirler.Çünkü cinayet bir çok tesadüflerle meydana gelmiş gibi gözüküyor kitapta.En basidinden güzel giyindiği için ön kapıdan çıkması,çağırılan yerlere gitmemesi..Tüm kasaba biliyor o iki kardeşin Santiagoyu öldüreceğini ama kimse bir şey yapmıyor.Herkes biri bir şey yapmıştır diye düşünüyor kimse adamın uyarılmadığını düşünmüyor.Angelanın abileri öldürüyor Santiagoyu sorgusuz sualsiz.Ve namusları temizlenmiş oluyor ama Angela doğru mu söylüyor bu belirsiz.

İkincisi,düşüncelere baktım.Olaylar çok basit böyle şaşılası,inanılmaz bir olay zinciri yok.Sanırım bu kitapta cinayeti 'cinayet' olarak görmek hata olur diye düşünüyorum.

Kötülük dolaşıyor etrafta elinde kocaman bıçaklarla aslında.İnsanlar hiçbir şey yapmıyor.Herkes biliyor onların Santiagoyu öldüreceğini,konuşa söyleye geziyorlar arıyorlar onu ama insanlar tepkisiz kalıyor.Çünkü insanlar 'namus' söz konusu olduğunda yapılması gerekenin bu olduğunu düşünüyor,Santiagonun elinde bağırsaklarıyla can vermesinin hak edilen nihayet olduğunu düşünüyorlar.Ve elinde bıçaklarla gözleri dönmüş iki insana durun diyemiyorlar dahası Santiagoya kaç demiyorlar.Namus çemberini de bir adım daha genişlettiğimde ben 'inanç' buluyorum.Dini yaşayışları ve töreleri kadının evlilik öncesinde gireceği bir ilişkinin sonucunun zaten ellerinde bağırsak bulmak kadar ağır olması gerektirdiğini düşündürüyor o halka,yani inandıkları konu ne olursa olsun ahlak,namus,din vs. güçlü inançlar,toplum tarafından uzunca sürelerdir benimsenmiş kurallar bu kasabayı kör ediyor.Kimse inancının,alıştığının ötesine 'hayır' ı koyamamış,kimse Angelayı düşünmemiş,herkes beynini kübe koymuş gibi davranıyor,Santiagonun annesi dahil.

Beni etkiledi mi etkilemedi mi bilmiyorum ama çok rahatsız etti.Nasıl olur da kimse bir adım öne çıkmaz diye çok düşündürdü.Yan komşumun böyle öldürüldüğünü ve dahası öldürüleceğini bildiğimi düşündüm.Rahatsız ediciydi.

Kitabı okumuş halimle tekrar okur muydum diye düşünüyorum,evet tekrar okuma listemde.Yıllar sonra tekrar mutlaka okuyacağım.O kasabaya tekrar bir bakış atmak çok istiyorum.

Özetle,okuyun okutun,üzerine de konuşun.Çünkü sadece kapağını kapatmalık bir kitap değil.

-Santiago, yavrum diye bağırmıştı. Neyin var ?
Santiago Nasar,onu tanımıştı.
-Beni öldürdüler,Wene Hala demişti.

Son basamakta tökezlemiş ama kendini hemen toparlamıştı. Hatta bağırsaklarına bulaşan toprağı eliyle silkelemek titizliğini bile gösterdi, dedi bana Wene Halam. Sonra saat altından beri açık olan arka kapıdan evine girmiş; mutfağın içine yüzükoyun yığılıp kalmıştı.

Bu alıntıyı, bugün okumaya başlayıp bitirdiğim ''Gabriel Garcia Marquez''in 'Kırmızı Pazartesi' adlı kitabından aldım.
Kitabı az önce bitirdim. Başımı yastığa koyup bir süre odanın tavanına anlamsız anlamsız baktım. Birden engellenemez sonların acısı beni kuşattı. Nefesim boğazıma tıkandı. Bir süre kıpırdamadan, bir ceset gibi öylece durdum.

Sonra, ''bana önyargı verin, bütün dünyayı yerinden oynatayım." diyen yazarın bu cümlesini tekrar tekrar düşündüm.
Santiago madem böyle bir suç işliyor, o halde ölmeli. Çünkü kasabada bakire çıkmayan bir kadın var ve suçlu kasabanın en yakışıklısı Santiago Nasar gösteriliyor.

Santiago Nasar'ın öldürüleceğini bütün kasaba biliyor ama kimse engellemiyor. Çünkü, ortada temizlenmesi gereken bir namus var. Töre böyle emrediyor. Namus ancak cinayetle temizleniyor.
Madem Santiago böyle bir suç işliyor, o zaman ölmeyi hakkediyor.

Oysa o işi yapanın Santiago olduğu bile kesin değil. Tamamen önyargılarla suçlanıyor. Bu işi yapsa yapsa Santiago yapabilir diyorlar.

Ne kadar tanığıyız böylesi hikayelerin. Hemen hemen her gün belki yaşıyoruz. Santiago'nun bağırsaklarını deşen bıçaklar dünyanın belli bölgelerinde sadece pazartesileri değil, hemen her gün bileniyor. Bazen töre cinayetleri için, bazen başka cinayetler için.

Asıl korkunç olan, bireysel önyargıların toplumsallaşması. İşte o zaman kimse cinayete ses bile çıkarmıyor. Herkes önyargısını asıl gerçek sanıp kendi vicdanını bu şekilde rahatlatıyor.

İşte Santiago Nasar cinayetinde de durum böyledir. Herkes cinayete sırtını dönüyor. Çünkü Santiago Nasar'ın suçsuzluğu, toplumun önyargısı karşısında hiçbir şey bile değildir. Santiago Nasar'ın gerçeği, toplumun uydurma önyargısını kırmaya yetmiyor. Kıramıyor.

Ve böylece öldürülmekten kurtulamıyor.

Santiago Nasar,onu tanımıştı.
-Beni öldürdüler,Wene Hala demişti
.
İşte bu son cümle, meselenin korkunçluğunu ve çaresizliğini insanın yüreğine adeta zımbalıyor.

S.Yıldırak

Gabriel Garcia Marguez'in Yüzyıllık Yalnızlık tan sonra okumuş olduğum ikinci kitabi Kırmızı Pazartesi .Bir çok paylasimda ve arkadaşlarla olan yazismalarimda sandim ki Marguez kitaplarinin siralamasi var ve o siraya gore okumam gerekiyor.Aksine olayın kasabada geçmesi dışında kitaplari birbirine bağlayan bir unsur göremedim.Bu ikisi için bu böyle bana göre.Dil ,anlatimdaki ustalık aynı lakin konu olarak cok farkli ve sıralama olmadan da okunabilecegini düşünüyorum.

Gelelim Kırmızı Pazartesi ye.Sayfa sayısı 107 olup içi dolu dolu olan bir kitap ki, ben kısa kitaplardan pek hazlanmıyorum. Cok sayfali kitaplarda sanki daha fazla bütünleşmiş hissediyorum derken aklımdan çıkmayacak hikayesi ve anlatımıyla kitap çok güzeldi.

Nasıl böyle bir cinayet islenebiliyor .Herkesin bildiği ama kimsenin engel olamadığı ,cinayetin islenebilecegine inanilmadigi bir kasaba.Aynı kasaba; bir kadının tek bir sözü ile "Santiago Nasar"demesiyle harekete geçiyor , sorgusuz sualsiz ,ortada bir kanıt dahi bulunmadığı halde öldürülmesine göz yumuyor.Adamın ise hic birseyden haberi yok .????? Kırmızı Pazartesi'nin konusu gerçek bir hikaye ,yazarın yaşadığı kasaba da gerçekleşmiş ve yazar bütün bu hikayeyi annesinin ısrarı ile o dönem değil neredeyse 50 yıl sonra kaleme almış.
Namus cinayetinden ziyade kitapta anlatılan toplum olarak insanlık olgusundan bahsedilmektedir.Cinayeti ,ikizler değil kasabanın bütünü işlemiştir.Ve öyle yerler vardi ki hala etkisindeyim.
?????Annenin ,katil ikizlerin koşarak eve geldiğini görmesi ve kapıyı kapattığı an oğlunun dışarıda kalmasi???? okuduğumda içim bir fena oldu.Ve cinayet ani ,cinayet sonrası ölünün vücut değişimi otopsi halleri filan beni fena sarstı ???????Daha da bisey yazmayayım merak edenler bekletmeden okusun o kadar.

Toplumda kadın ve erkeğin yeri, din, ekonomik unsurlardan oluşan sınıf ayrımı ve sonuçta kalburüstü bireylerin namus kavramında çatışması ile işleneceği belli bir cinayetin yine toplumca 'meşru' kılınması romanıdır. Eserde kadın ve erkeğin rolü çok vurgulanır, toplumca kendilerine çizilen kalıba girme gereksinimi üzerinde durulur.Bu gereksinim 'namus' cinayetine zemini hazırlar.
Romanı incelerken toplumun dine, din adamlarına bakış açısı da dikkat çeker. İlk örnek olarak Psikopos'u karşılama ve onun 'horoz ibiği çorbası' merakının toplumca yorumu bir 'kilit noktadır'. Dinin şekilciliğine, bozulmuş yapısına bir vurgu vardır bu kısımda. Ayrıca cinayetten sonra kiliseye sığınan kardeşlerin Peder'le konuşması da dikkat çekicidir.(bkz.s48) Yine toplum-din çatışması otopsi sahnesinde Peder ile doktor arasındaki konuşmada geçer.Romanın ilk kısımlarındaki 'Beyaz Tavşan' masumiyet temsilcisidir. Nasar'ın cinayetiyle bağdaştırdım ben.
Ekonomik sınıfsal ayrıma gelirsek Nasar ve Bayardo, bürokratik ailelelerden gelip el üstünde tutulurken, 'namus' konu olunca ikisi de halkça 'ötekileştirilir'. Flor sözlerinde ikizlerin cinayet işleyemeyeceğini üstelik bir 'zengini' hiç öldüremeyeceklerini anlatır. Bu da para-namus ikilisinin çözülmeyecek sorun olduğunu vurgular.
'Mutluluğun parayla satın alınmayacağı' Bayardo'nun Angela için kiraladığı ev ve sonrasında yaşadığı travma ile ortaya çıkar.
Teknik olarak bakarsak röportaj, sezdirme, benzetme, çeliştirme, rüya gibi imgelere sıkça başvurulur. Bu nedenle de ilk cümleden cinayet işleneceği bilinse de roman canlılığını yitirmez. Öyle ki, 'Yahu Nasar öldürülmeyi hak edecek bu suçu işledi mi?'sorusuna cevap bulunmaz.