Dörtlükler

Rubaîlerinde; dünya, var oluş, Allah, devlet ve toplumsal örgütlenme biçimleri gibi hayata ve insana ilişkin konularda özgürce ve sınır tanımaz bir şekilde akıl yürüttüğü görülmektedir. Akıl yürütürken ne içinde yaşadığı toplumun ne de daha öncesi zamanlarda yaşamış toplumların kabul ettiği hiçbir kurala bağlı kalmamış, kendinden önce yaşayanların insan aklına koymuş olduğu sınırları kabullenmemiş, bir anlamda dünyayı, insanı, var oluşu kendi aklıyla baştan tanımlamış; bu nedenle de çağını aşarak "evrenselliğe" ulaşmıştır. Pek çok Rubai ünü sebebiyle Hayyam'ınkilerine karıştırılmıştır, bilinen kadarıyla Rûbailerinin sayısı 158'dir. Fakat kendisine mal edilenler binin üzerindedir... Ve bu kendisine mal edilen ruabiyelerle Ömer Hayyam ölümsüz bir filozof olmuştur..yazdığı dörtlüklerin üstünden 1000 lerce yıl geçsede hala ilk günkü gibi okunur ve tepki görür...

Ömer Hayyam' a dair asıl ilgim Maalouf'un Semerkant'ını oukduktan sonra başladı.

Hayyam hayatı çok seviyor.Ancak bilindiği üzere sitem sevgiden doğar ve onun dizelerinde de sitemli ifadelere fazlasıyla görüyoruz.Yaratılışını sorgulıyor,özüne ulaşmaya çalışıyor,insanları sahte davranışları sebebiyle eleştiriyor.Onun sorunu Allah'a inanmakla veya Allah'a inananlarla değil,kendi ifadesiyle seccadeye tapanlarla..Yani dini özde değil sözde yaşayanlarla..

Hayyam aslını inkar etmiyor.Şaraba ve sevgiliye düşkün,uzun vadeli planları yok ve de kimseye muhtaç olmamanın kaygısızlığını ve rahatlığını yaşıyor.

Bazı rubailerin Hayyam'a ait olmama ihtimali tadı kaçırsa da kitabın akışı ve içeriği harikaydı.Hayyam'ın rubailerinin değeri "şarap misali" yıllandıkça artacaktır.

Yaşadığı dönem düşünülürse, dörtlüklerinde hayat felsefesini, yaşama ve dünyaya bakış açısını büyük bir özveri, büyük bir cesaret ile anlatmış. Kim bilir yüzlerce yıl önce nelerle uğraşmak zorunda kaldı, ne büyük tepkiler aldı. Zira, neredeyse 1000 yıl sonra, bu çağda bile bazı kesimler tarafından ciddi tepkiler alabiliyorsa, Ömer Hayyam zamandan arınmış demektir. Çevirinin yalınlığı ayrıca takdir konusu.

Ömer Hayyam'ın dörtlüklerin de bir çıkış var Tanrı'ya karşı ve ince nükteler.Sanki Tanrı'yı alaya alıyor Hayyam.Şarap ve diğer örnekler Dünya nimetlerini temsil ediyor.Hayyam,Tanrı'ya ''Bak beni bunlarla kandıramadın'' diyor üstü kapalı ve gerçek zenginliğin peşinde olduğunu mizahi bir şekilde anlatıyor.

Öncelikle çeviriyi takdir etmek istiyorum.İş Bankası Yayınları her zamanki gibi kusursuz bir çeviri yapmış.Yaklaşık bin yıl önce böyle bir felsefeye sahip olup,böyle dörtlükler yazmak büyük cesaret.Zira bugün bile böyle tepkiler alan bu eser ve Ömer Hayyam kim bilir nelerle karşılaştı.